Νόημα στη ζωή, θρησκευτικότητα και ικανοποίηση από τη ζωή
σε οικογένειες ατόμων με αναπηρία
Η παρουσία νοήματος διαμεσολαβεί πλήρως και σε πολύ υψηλό βαθμό τη σχέση της θρησκευτικής πίστης με τη συνολική ικανοποίηση από τη ζωή, για τα μέλη των οικογενειών ΑμεΑ
Η ύπαρξη ενός ΑμεΑ σε μια οικογένεια μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για τα υπαρξιακά ερωτήματα που σχετίζονται με το νόημα στη ζωή (π.χ., «Γιατί αυτό; Γιατί σε μένα;») και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις (π.χ., «Είναι αυτό μια τιμωρία από τον Θεό; Είναι θέλημα Θεού;»). Αργά ή γρήγορα, τα μέλη της οικογένειας επιδίδονται στην προσπάθεια να απαντήσουν σε αυτές τις ερωτήσεις, δηλαδή να βρουν -ή να επαναπροσδιορίσουν- το νόημα στο γεγονός της αναπηρίας. Η απόδοση νοήματος παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη διαδικασία ανάκαμψης μετά από γεγονότα όπως η αναπηρία.
Ορισμένες έρευνες, στις οποίες συμμετείχαν τόσο τα ίδια τα ΑμεΑ όσο και γονείς, αδέλφια και άλλοι στενοί συγγενείς τους, ανέφεραν ότι η θρησκευτικότητα επηρεάζει με θετικό τρόπο την αντίδραση των ατόμων στις προκλήσεις της αναπηρίας. Η θετική επίδραση μπορεί να ασκείται, για παράδειγμα, μέσω της θρησκευτικής πίστης, μέσω της προσευχής ή μέσω της συμμετοχής στις θρησκευτικές πρακτικές. Τα θρησκευτικά συστήματα πίστης μπορούν να βοηθούν τις οικογένειες να προσδώσουν νόημα στην αναπηρία. Μετά από τη διάγνωση της αναπηρίας, τα θρησκευόμενα άτομα μπορούν να βασιστούν στην πίστη τους για να (ανα)κατασκευάσουν τις ερμηνείες τους για την αναπηρία και η υποστήριξη από τη θρησκευτική τους κοινότητα τους βοηθά να ανταποκριθούν στις ιδιαίτερες και απαιτητικές ανάγκες των ατόμων με αναπηρία.
Η έρευνα σχεδιάστηκε με στόχο να εξετάσει τον ρόλο που παίζει το νόημα στη ζωή στη σχέση της θρησκευτικότητας με την ικανοποίηση από τη ζωή, σε οικογένειες με ΑμεΑ. Το ερώτημα που διερευνήθηκε ήταν αν η θετική σχέση, που συχνά παρατηρείται ανάμεσα στη θρησκευτικότητα και την ικανοποίηση από τη ζωή σε οικογένειες που έχουν την εμπειρία να συμβιούν με ένα άτομο με αναπηρία, μπορεί να ερμηνεύεται, σε κάποιο βαθμό, από την αίσθηση νοήματος που έχουν στη ζωή τους.
Εξετάστηκαν 101 μέλη οικογενειών ΑμεΑ, τα οποία απάντησαν ότι βιώνουν την παρουσία νοήματος σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι αναζητούν νόημα στη ζωή τους, έχουν μέτρια επίπεδα θρησκευτικότητας και είναι αρκετά ικανοποιημένα από τη ζωή τους. Διαπιστώθηκε ότι το νόημα στη ζωή ρυθμίζει σημαντικά τη σχέση μεταξύ της θρησκευτικότητας και της ικανοποίησης από τη ζωή, όπως τη βιώνουν τα μέλη των οικογενειών με ΑμεΑ. Συγκεκριμένα, βρέθηκε ότι η παρουσία νοήματος, αλλά όχι και η αναζήτηση νοήματος, διαμεσολαβεί πλήρως και σε πολύ υψηλό βαθμό στη σχέση της θρησκευτικής πίστης με τη συνολική ικανοποίηση από τη ζωή, δηλαδή εξηγεί ένα μέρος της μεταξύ τους συνάφειας. Η έρευνα δημοσιεύτηκε στο Psychology: The Journal of the Hellenic Psychological Society:
https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/psychology/article/view/29162
Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι τα θρησκευόμενα άτομα αισθάνονται μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη ζωή τους επειδή αντλούν νόημα από τη θρησκευτική τους πίστη, αλλά όχι και από τις θρησκευτικές τους δραστηριότητες. Μέσα από την πίστη τους, τα μέλη των οικογενειών που συμβιούν με ένα ΑμεΑ νοηματοδοτούν τη ζωή τους και αυτό ασκεί θετική επίδραση στο πώς νιώθουν για αυτήν. Οι κοινές θρησκευτικές πεποιθήσεις τούς κάνουν να αισθάνονται ότι είναι μέλη ενός ευρύτερου συνόλου, της κοινωνίας των πιστών, και ενισχύουν την αίσθηση ότι η ζωή τους επιτελεί έναν σκοπό που σχετίζεται με την εξυπηρέτηση του ΑμεΑ που συμβιεί μαζί τους.
Τα παραπάνω ευρήματα μπορούν να φανούν χρήσιμα στην υποστήριξη των οικογενειών με ΑμεΑ από τους ειδικούς της ψυχικής υγείας. Καθώς οι περισσότεροι Έλληνες δηλώνουν ότι η θρησκευτική τους πίστη αποτελεί μια σημαντική αξία στη ζωή τους, μπορεί να είναι ανακουφιστικό για τα θρησκευόμενα άτομα που αντιμετωπίζουν την πρόκληση της αναπηρίας, να παρακινούνται στο να συζητούν τα θέματα που τους απασχολούν υπό το φως (και) των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων. Αυτό ενδέχεται να είναι απελευθερωτικό (από αισθήματα ενοχής και εσφαλμένες πεποιθήσεις) και υποστηρικτικό, στον βαθμό που η θρησκευτική τους πίστη μπορεί να τους βοηθήσει να (ανα)κατασκευάσουν το νόημα σχετικά με την αναπηρία και τον ρόλο της στη ζωή τους. Αυτό, με τη σειρά του, συμβάλει στη βίωση μεγαλύτερης ικανοποίησης από τη ζωή.
Επίσης, ακόμη και όσοι δεν είναι θρησκευόμενοι ή όσοι βιώνουν κρίση στη σχέση τους με τη θρησκεία, μπορούν να επωφεληθούν από μια συζήτηση σχετικά με το νόημα της αναπηρίας στη ζωή τους, χωρίς απαραίτητα να γίνεται αναφορά σε θρησκευτικές πεποιθήσεις. Αυτό αναμένεται να ενισχύσει την παρουσία νοήματος και να τους βοηθήσει να νιώσουν καλύτερα σχετικά με τη ζωή τους. Συνεπώς, οι συμβουλευτικές παρεμβάσεις, που περιλαμβάνουν την προσπάθεια απόδοσης ή ενίσχυσης του νοήματος στη ζωή για τις οικογένειες που αντιμετωπίζουν την αναπηρία, μπορεί είναι πολύ βοηθητικές.
Πλήρη στοιχεία δημοσίευσης:
Πλατσίδου, Μ., Καρτασίδου, Λ. & Πετρίδου, Α. (2021). Σχέσεις ανάμεσα στο νόημα στη ζωή, τη θρησκευτικότητα και την ικανοποίηση από τη ζωή σε οικογένειες ατόμων με αναπηρία. Ψυχολογία, 26 (3), 210-227.