Πώς αξιολογείται η πίεση των εκπαιδευτικών στο ελληνικό σχολείο
Ελληνική έρευνα δημιούργησε νέα Κλίμακα αξιολόγησης της ανθεκτικότητας, που απευθύνεται αποκλειστικά σε εκπαιδευτικούς και περιλαμβάνει την αξιολόγηση εσωτερικών και εξωτερικών παραγόντων, οι οποίοι βοηθούν τους εκπαιδευτικούς να ξεπεράσουν τις αντιξοότητες στο σχολικό πλαίσιο.
[addthis tool=”addthis_inline_share_toolbox_6e77″]
Η ψυχική ανθεκτικότητα των εκπαιδευτικών περιγράφει τον βαθμό στον οποίο οι εκπαιδευτικοί είναι σε θέση να διατηρούν θετική στάση και συμπεριφορά μπροστά στις προκλήσεις, τις πιέσεις και τις απαιτήσεις που συνδέονται με την εργασία τους. Η διεθνής βιβλιογραφία έχει εντοπίσει ατομικούς (π.χ., αισιοδοξία, επιμονή, χιούμορ) και περιβαλλοντικούς (π.χ., οικογένεια, φίλοι, συνάδελφοι) παράγοντες προστασίας που ενισχύουν την ψυχική ανθεκτικότητα των εκπαιδευτικών. Η ελληνική βιβλιογραφία, ωστόσο, είναι μάλλον περιορισμένη και οι περισσότερες μελέτες επικεντρώνονται στην διερεύνηση της ψυχικής ανθεκτικότητας των παιδιών και των εφήβων. Μόνο πρόσφατα οι έρευνες άρχισαν να εστιάζουν στην ανάδειξη των προστατευτικών παραγόντων που επηρεάζουν τα επίπεδα της ψυχικής ανθεκτικότητας ειδικά των εκπαιδευτικών.
Για την μέτρηση της ψυχικής ανθεκτικότητας, στη βιβλιογραφία υπάρχουν τουλάχιστον 14 κλίμακες που απευθύνονται σε ενήλικες. Δύο από τα πιο δημοφιλή εργαλεία (κυρίως λόγω των ικανοποιητικών ψυχομετρικών τους ιδιοτήτων) είναι η κλίμακα Connor-Davidson Resilience Scale (CD-Risc, Connor & Davidson, 2003) και η κλίμακα Resilience Scale for Adults (RSA, Fribourg et al. 2005), οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν στην πρώτη από τις δύο έρευνες της παρούσας μελέτης.
Οι συγγραφείς σχεδίασαν τη μελέτη με στόχο να δημιουργήσουν ένα εργαλείο αξιολόγησης των προστατευτικών παραγόντων της ψυχικής ανθεκτικότητας που να απευθύνεται αποκλειστικά σε εκπαιδευτικούς. Από τη μελέτη αναδείχθηκε η Κλίμακα Ψυχικής Ανθεκτικότητας Εκπαιδευτικών (Teachers’ Resilience Scale, TRS), η οποία αξιολογεί τους εσωτερικούς (Προσωπικές Ικανότητες και Επιμονή, Πνευματικές Επιρροές) και εξωτερικούς (Κοινωνικές Ικανότητες και Συναδελφική Υποστήριξη, Οικογενειακή Συνοχή) προστατευτικούς παράγοντες που διευκολύνουν την ανάπτυξη ή/και διατήρηση της ψυχικής ανθεκτικότητας των εκπαιδευτικών. Η έρευνα δημοσιεύτηκε στο Hellenic Journal of Psychology (https://pseve.org/wp-content/uploads/2018/05/Volume15_Issue1_Daniilidou.pdf).
Αναλυτικότερα η δομή και η αξιοπιστία των κλιμάκων CD-Risc και RSA ελέγχθηκε σε ένα δείγμα 136 εκπαιδευτικών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι κανένα από τα δύο εργαλεία από μόνο του δεν εξυπηρετούσε τον στόχο της μελέτης, δηλαδή τη μέτρηση της ψυχικής ανθεκτικότητας των Ελλήνων εκπαιδευτικών. Τα ευρήματα αυτά οδήγησαν στη δημιουργία μιας νέας κλίμακας, που αποτελεί συνδυασμό των CD-Risc και RSA. Η νέα κλίμακα αποτελείται από 26 δηλώσεις και περιλαμβάνει δύο παράγοντες από την κλίμακα CD-Risc (“Προσωπικές Ικανότητες και Επιμονή” και “Πνευματικές Επιρροές”) και δύο παράγοντες από την κλίμακα RSA (“Οικογενειακή Συνοχή” και “Κοινωνικές Ικανότητες και Συναδελφική Υποστήριξη”).
Η νέα κλίμακα TRS εφαρμόστηκε σε δείγμα 146 εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με στόχο να διαπιστωθεί αν μπορεί να αξιολογήσει αποτελεσματικά τους εσωτερικούς και τους εξωτερικούς παράγοντες της ψυχικής τους ανθεκτικότητας. Οι καλές ψυχομετρικές ιδιότητες της κλίμακας δείχνουν ότι μπορεί αξιολογεί με έγκυρο και αξιόπιστο τρόπο τα επίπεδα ψυχικής ανθεκτικότητας των Ελλήνων εκπαιδευτικών σε τέσσερις τομείς: Προσωπικές Ικανότητες και Επιμονή, Πνευματικές Επιρροές, Οικογενειακή Συνοχή και Κοινωνικές Ικανότητες και Συναδελφική Υποστήριξη.
Συμπερασματικά, η κλίμακα TRS είναι από τις λίγες, σε διεθνές επίπεδο, που απευθύνεται αποκλειστικά σε εκπαιδευτικούς. Συγκριτικά με τις προϋπάρχουσες σχετικές κλίμακες που επικεντρώνονται στην αξιολόγηση των ατομικών προστατευτικών παραγόντων, το σημαντικό πλεονέκτημα της νέας κλίμακας είναι ότι περιλαμβάνει την αξιολόγηση πολλών από τους εσωτερικούς και εξωτερικούς, ατομικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες που μπορούν να βοηθήσουν τους εκπαιδευτικούς να ξεπεράσουν τις αντιξοότητες στο σχολικό πλαίσιο.
Πλήρη στοιχεία της δημοσίευσης:
Daniilidou, A. & Platsidou, M. (2018). Teachers’ resilience scale: an integrated instrument for assessing protective factors of teachers’ resilience. Hellenic Journal of Psychology, 15, 15-39.