ΘΕΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

Θετική Οργανωσιακή Ψυχολογία

Μιχάλης Γαλανάκης

Η Θετική Οργανωσιακή Ψυχολογία θέτει ερωτήσεις σχετικά με το τι πηγαίνει σωστά, τι δίνει ζωή, τι εμπνέει και τι βιώνεται ως καλό (και κακό) στους οργανισμούς.

Η θετική οργανωτική ψυχολογία είναι η επιστημονική μελέτη θετικών υποκειμενικών εμπειριών και χαρακτηριστικών στον εργασιακό χώρο και των θετικών οργανώσεων και η εφαρμογή της για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της ποιότητας ζωής στους οργανισμούς (Donaldson & Ko, 2010). Για να επεκταθεί σε αυτόν τον ορισμό, η Θετική Οργανωτική Psychυχολογία προσπαθεί να εντοπίσει τα κίνητρα, τους παράγοντες και τις επιδράσεις των θετικών οργανωτικών προτύπων, έτσι ώστε να βρούμε τρόπους να αξιοποιήσουμε την ύπαρξή τους. Κατά συνέπεια, αυτός ο νέος τρόπος προσέγγισης έχει απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με τον τρόπο ανάπτυξης των δυνατοτήτων των εργαζομένων, την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και την επούλωση στο εργασιακό περιβάλλον.

Πολλά από αυτά που γνωρίζουμε σε αυτόν τον τομέα προέρχονται από δύο στενά συνδεδεμένους κλάδους της Θετικής Οργανωσιακής Ψυχολογίας: Θετική Οργανωτική Συμπεριφορά (Luthans, 2002) και Θετική Οργανωτική Ανάπτυξη(Cameron, Dutton, & Quinn, 2003). Ο Luthans (2002) ορίζει τη Θετική Οργανωτική Συμπεριφορά ως:

Η μελέτη και η εφαρμογή θετικών προσανατολισμένων δυνατοτήτων ανθρώπινων πόρων και ψυχολογικών ικανοτήτων που μπορούν να μετρηθούν, να αναπτυχθούν και να διαχειριστούν για τη βελτίωση της απόδοσης στο σημερινό χώρο εργασίας.

Αντίθετα, ο ορισμός της Cameron (2004, σελ. 731) της Θετικής Οργανωσιακής Ψυχολογίας επικεντρώνεται πιο συγκεκριμένα στις πτυχές των οργανισμών που βοηθούν τα άτομα να ευημερήσουν, ορίζοντας το πεδίο ως «η μελέτη αυτού που είναι θετικό και ζωογόνο. στους οργανισμούς ».

Ενώ αυτές οι δύο προοπτικές αλληλεπικαλύπτονται, η Θετική Οργανωτική Συμπεριφορά συνήθως επικεντρώνεται στα οργανωτικά οφέλη της ευημερίας των εργαζομένων, ενώ η Θετική Οργανωτική Ψυχολογία τονίζει την ευημερία των εργαζομένων ως αυτοσκοπό.

Ωστόσο, οι στόχοι της μεγιστοποίησης της επιτυχίας μιας επιχείρησης και της διασφάλισης της ευημερίας των εργαζομένων δεν είναι σε καμία περίπτωση ασυμβίβαστοι. Πολλοί γνωστοί οργανισμοί που εφαρμόζουν συστήματα για να δώσουν προτεραιότητα στην υγεία και την ευημερία των εργαζομένων του έχουν αποδειχθεί ότι ευημερούν οικονομικά, συμπεριλαμβανομένων των Volkswagen και Siemens (Zwetsloot & Pot, 2004).

Θετική ψυχολογία και εκπαίδευση

Αθηνά Δανιηλίδου

Εάν ρωτούσαμε τους γονείς τί θέλουν να μάθουν τα παιδιά τους στο σχολείο, τότε μάλλον θα λαμβάναμε απαντήσεις όπως «δεξιότητες σκέψης», «συμμόρφωση-πειθαρχία», «γραμματική και μαθηματικά», «πως να επιτύχουν». Εάν όμως τους ρωτούσαμε τι είναι αυτό που θέλουν για τα παιδιά τους πιθανόν να λαμβάναμε απαντήσεις όπως «ευτυχία», «χαρά», «ισορροπία», «ικανοποίηση», εν ολίγοις δηλαδή την ευημερία των παιδιών τους (Seligman et al., 2009). Με την εμφάνιση του κινήματος της θετικής ψυχολογίας οι εκπαιδευτικοί αναδείχθηκαν ως πρώιμοι υιοθετητές αυτού του νεοσύστατου πεδίου. Αυτή η προσέγγιση ονομάστηκε θετική εκπαίδευση και περιγράφει τα επιστημονικά προγράμματα θετικής ψυχολογίας που εφαρμόζονται στα σχολεία και αναδεικνύουν τον κεντρικό ρόλο που διαδραματίζει η ψυχολογία των δασκάλων, όχι μόνο για τους ίδιους αλλά και για την ευημερία των μαθητών τους. Η ολοένα αυξανόμενη βιβλιογραφία στο πεδίο της θετικής ψυχολογίας υπογραμμίζει την ανάγκη να θεωρηθεί η ευημερία εκπαιδευτικών και μαθητών ένας λειτουργικός στόχος για τα εκπαιδευτικά συστήματα, στόχος που θα πρέπει να επιδιώκεται με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο αναπτύσσονται στρατηγικές για την ακαδημαϊκή ανάπτυξη και επίτευξη.

ΘΕΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Στην Ελλάδα, η μελέτη και  εφαρμογή της Θετικής Ψυχολογίας έχει αρχίσει να ανθίζει τα τελευταία χρόνια με πρωτοπόρο το Τμήμα Ψυχολογίας https://psychology.panteion.gr/ της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. Από το 1998 είχε συσταθεί στο Τμήμα μία ερευνητική ομάδα Θετικών Συναισθημάτων, αποτελούμενη κυρίως από διδακτορικούς, μεταπτυχιακούς, και προπτυχιακούς φοιτητές  που μοιράζονταν το ενδιαφέρον για το γνωστικό αντικείμενο της Θετικής Ψυχολογίας και των θετικών συναισθημάτων, καθώς και την επιθυμία  να συμμετέχουν σε ερευνητικές δραστηριότητες.

Μερικά χρόνια αργότερα, το 2010, ιδρύθηκε από μέλη της ομάδας αυτής, η Ελληνική Εταιρεία Θετικής Ψυχολογίας https://www.positiveemotions.gr/ με σκοπό την συμβολή στη γνώση, την έρευνα, την ευαισθητοποίηση και την εκπαίδευση και γενικότερα την επιστημονική συνεισφορά της Θετικής Ψυχολογίας στη Ελλάδα, αλλά και τη διεθνή κοινότητα.

Το 2011 ιδρύθηκε ο Κλάδος Θετικής Ψυχολογίας της Ελληνικής Ψυχολογικής Εταιρίας  με στόχο την προαγωγή της επιστήμης της Θετικής Ψυχολογίας στην Ελλάδα. Βασική επιδίωξη του κλάδου είναι η διάδοση των ερευνητικών ευρημάτων αλλά και των εφαρμογών της θετικής ψυχολογίας μέσα από τη διοργάνωση επιστημονικών δράσεων, ερευνητικής δραστηριότητας, εκδόσεων και συνεδρίων.

Το 2018 ιδρύθηκε το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στην «Ψυχολογία» https://psychology.panteion.gr/index.php/about-us/postgraduate στο Τμήμα Ψυχολογίας της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και  Πολιτικών Επιστημών, το οποίο απονέμει Δίπλωμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στην «Ψυχολογία» με τρεις Ειδικεύσεις, μία εκ των οποίων είναι η Θετική Ψυχολογία (Positive Psychology) (σύνδεσμος για το website του ΜΠΣ Θετικής που κατασκευάζεται ΤΩΡΑ- Να μπει όταν φτιαχτεί από τον τεχνικό).

Το 2018 ιδρύθηκε, επιπλέον, στο Τμήμα Ψυχολογίας της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών το Εργαστήριο Θετικής Ψυχολογίας (σύνδεσμος για το website του Εργαστηρίου που κατασκευάζεται ΤΩΡΑ- να μπει όταν φτιαχτεί από τον τεχνικό) με στόχο την κάλυψη ερευνητικών και διδακτικών αναγκών του Τμήματος στο γνωστικό αντικείμενο της Θετικής Ψυχολογίας και τις εφαρμογές της, οι οποίες προάγουν την ευζωία, ευημερία και ανάπτυξη των ατόμων, των ομάδων και των οργανισμών.

Ακόμη, το  Κ.Ε.ΔΙ.ΒΙ.Μ. του Παντείου Πανεπιστημίου  https://kedivim-panteion.gr/ διεξάγει το πρόγραμμα “Ετήσιο πρόγραμμα επιμόρφωσης Θετικής Ψυχολογίας”, το οποίο απευθύνεται σε φοιτητές ή επαγγελματίες υγείας και ψυχικής υγείας, εκπαιδευτικούς, καθώς και επαγγελματίες από τον χώρο της διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού. Σκοπός του προγράμματος είναι να προσφέρει στους εκπαιδευόμενους εκπαίδευση, εξειδίκευση και κατάρτιση σε θέματα της Θετικής Ψυχολογίας.

Η εφαρμογή της θετικής ψυχολογίας στην εκπαίδευση

Δημήτρης Θεοδοσάκης

Το πεδίο εφαρμογών της  θετικής ψυχολογίας διευρύνεται την τελευταία δεκαετία σε διαφορετικούς τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. . Ο σχολικός θεσμός αποτελεί γόνιμο έδαφος ανάπτυξης θετικών συναισθημάτων και ενίσχυσης των θετικών χαρακτηριστικών του ατόμου από την παιδική ηλικία. Η εκπαίδευση που δίνει έμφαση στην  θετικότητα  και τη συναισθηματική ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών , εφαρμόζεται μέσα από σύγχρονα παιδαγωγικά μοντέλα. Δεν περιορίζεται στο χώρο του σχολείου, αλλά αφορά  και τους γονείς και όλους όσοι εμπλέκονται με την διαπαιδαγώγηση ή την καθοδήγηση νεαρών ατόμων ή ομάδων. Ο συναισθηματικός κόσμος των παιδιών  είναι στο επίκεντρο της μαθησιακής διαδικασίας μαζί με τη νοητική και τη σωματική τους ανάπτυξη.  Βασικό στοιχείο της θετικής εκπαίδευσης είναι η επίγνωση πως η χαρά , η ευχαρίστηση και η αισιοδοξία μαζί με την  ελπίδα ,το χιούμορ, τη δημιουργικότητα, την αυτοεκτίμηση , τη  ψυχική ανθεκτικότητα,  συνδέονται με ισχυρές διαπροσωπικές σχέσεις (Danner , Snowdon & Friesen, 2001) ενώ παράλληλα  προετοιμάζουν τους μαθητές να γίνουν δεκτικοί σε έννοιες, όπως η διαφορετικότητα, ο αμοιβαίος σεβασμός, η κατανόηση απέναντι στο συνάνθρωπο και δρουν  προληπτικά όσο αφορά τις συγκρούσεις και τον εκφοβισμό στο χώρο του σχολείου. Τα παιδιά μαθαίνουν να διαχειρίζονται καταστάσεις ,αναπτύσσουν εμπιστοσύνη κι αισιόδοξη ματιά για το μέλλον, ενώ  εξοικειώνονται με την έκφραση και τη διαχείριση των συναισθημάτων τους.  Η  εφαρμογή της θετικής ψυχολογίας  στο πλαίσιο της εκπαίδευσης βοηθάει την άρτια συναισθηματική ανάπτυξη και βελτιώνει την ακαδημαϊκή επίδοση των μαθητών (Waters, L. 2017. Gutman, Vorhaus , 2012) .Συγχρόνως  , συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στη διαμόρφωση θετικού κλίματος στην τάξη και ενισχύει την αυτοεικόνα των εκπαιδευτικών οπλίζοντάς τους με ανθεκτικότητα απέναντι σε δύσκολες καθημερινές καταστάσεις (Seligman, Adler, 2018). Όπως γίνεται κατανοητό  ο σχολικός θεσμός  ενδείκνυται για “θετικές” εκπαιδευτικές παρεμβάσεις είτε μέσα στο ημερήσιο πρόγραμμα διδασκαλίας ,είτε με την εφαρμογή επιμέρους  δραστηριοτήτων οι οποίες στοχεύουν στην ανάδειξη των προτερημάτων  και των ταλέντων τους. Η  θετική εκπαίδευση φιλοδοξεί να συμβάλλει στη δημιουργία μιας γενιάς περισσότερο συνειδητοποιημένης , αισιόδοξης και άρτια εξοπλισμένης με δεξιότητες, ικανή να αντιμετωπίσει νέες προκλήσεις σε ένα πολυσύνθετο σύγχρονο κόσμο.