Εκδόσεις του κλάδου
Γνωστικής Ψυχολογίας

Βιβλία – εγχειρίδια – ειδικά αφιερώματα “ανοικτής πρόσβασης” (με αντίστροφη σειρά έκδοσης)

Ψυχολογία: το περιοδικό της Ελληνικής Ψυχολογικής Εταιρείας, Τόμ. 28 Αρ. 2 (2023): Ειδικό Αφιέρωμα: Νους: Μια πανίσχυρη μηχανή

Under the broad title “Nous: a powerful machine” this thematic issue aims at bringing together different avenues of research in cognition and its relations to human development. Both review and research papers are presented, addressing a variety of areas. Ziori’s theoretical paper covers the subject of unconscious cognitive processing and especially implicit learning. She reviews how the cognitive unconscious manifests itself in implicit learning and how it affects learning in general. The aim of the paper is to show the importance of implicit processing in understanding psychological phenomena from fields such as neuroscience, social, and cognitive psychology. Sidiropoulou and Metallidou take us to a trip into how metacognitive processes occur during human–Internet interactions, a field of great contemporary interest. They review evidence with reference to the theory of transactive memory systems and the theory of cognitive offloading. Their discussion focuses on the ways in which our cognitive systems adapt their responses when using the internet, by examining its effects on the metacognitive evaluations of the feelings of confidence and findability and on how our metamemory judgments are affected. Roussos presents how the human mind differs when someone is online compared to when being offline and attempts to describe the impact of digital technologies on human cognitive functions, such as attention, memory, decision-making and problem solving. Phenomena, such as multitasking, task switching, development of heuristic-based strategies used to search information, and deciding about the credibility of information, are discussed in relation to their impact on the human mind and cognitive functions. Roussos presents certain ideas relating to three internet use directions: digital literacy, ethical boundaries and future research. Chrysochoou’s synthetic-critical discussion focuses on theory of mind (ToM), specifically on the theoretical accounts proposed to explain its development, and reviews the factors suggested to explain such development by these accounts. She examines evidence in the light of different theoretical interpretations: processing accounts, modularity theories, theory theory accounts, and simulation theories. The paper suggests we may begin to discuss the possibility of approaching ToM from a different perspective, that of a bio-cultural approach. The remaining two presentations are research papers. Bablekou, Chrysochoou, and Kazi present empirical evidence on children’s metacognitive and metalinguistic operations. Children appear to gradually progress from inaccurate (overestimates or underestimates) to more accurate judgements regarding performance with increasing age. The authors investigate children’s executive processes, oral comprehension capacity, and corresponding metacognitive-metalinguistic awareness. They find developmentally distinct profiles in preschoolers’ and second graders’ performance in the variables examined (inhibition, shifting, working memory, oral comprehension). Finally, Spanoudis and Tourva examine how inspection time tasks relate to intelligence, by investigating the relationship between inspection time task performance and individual differences in attention, as well as the role age plays in this relationship. The authors conclude that inspection time improves through ages 7 to 18, is related to intelligence during all these years, and makes unique contributions to individual differences in intelligence. The authors also express the view that data reflects top-down sensory processes, but also attentional control mechanisms underlying the inspection time-IQ relationship.

Ψυχολογία: το περιοδικό της Ελληνικής Ψυχολογικής Εταιρείας, Τόμ. 27 Αρ. 1 (2022): Ειδικό Αφιέρωμα: Μάθηση Αντι-Διαισθητικών Εξηγήσεων υπό το Πρίσμα της Εννοιολογικής Αλλαγής

Τι κρύβεται πίσω από τη συχνά παρατηρούμενη δυσκολία των μαθητών να κατανοήσουν αντι-διαισθητικές εξηγήσεις από τα πεδία των φυσικών επιστημών και των μαθηματικών; Υποθέτουμε ότι οι μαθητές ερχόμενοι στο σχολείο έχουν ήδη διαμορφώσει θεωρίες για το πώς λειτουργεί ο κόσμος στηριζόμενοι σε πληροφορίες που λαμβάνουν από το εξωτερικό περιβάλλον μέσω των αισθήσεων. Οι θεωρίες αυτές όμως ενδέχεται να έρχονται σε αντίθεση με τις επιστημονικές εξηγήσεις οι οποίες αρκετά συχνά θεωρούνται ότι είναι αντι-διαισθητικές, αφού δεν προκύπτουν από τις καθημερινές μας παρατηρήσεις μέσω των αισθήσεων και δεν επιβεβαιώνονται από αυτές. Για να επιτευχθεί η μάθηση απαιτείται η αναδιοργάνωση των αρχικών θεωριών των μαθητών· απαιτούνται δηλαδή πολλαπλές εννοιολογικές αλλαγές –οντολογικές, επιστημολογικές και αναπαραστασιακές– όπως περιγράφεται στην προσέγγιση της Θεωρίας Πλαισίου για τη μάθηση με εννοιολογική αλλαγή. Στο παρόν Ειδικό Αφιέρωμα του περιοδικού παρουσιάζονται πέντε εργασίες που βασίζονται στην ίδια θεωρητική προσέγγιση για τη μάθηση αντι-διαισθητικών εξηγήσεων με εννοιολογική αλλαγή. Οι συγγραφείς επεκτείνουν την προσέγγιση της Θεωρίας Πλαισίου περιγράφοντας τις δυσκολίες των μαθητών να κατανοήσουν αντι-διαισθητικές εξηγήσεις των φυσικών επιστημών και των μαθηματικών και προτείνουν διδακτικές πρακτικές που θα μπορούσαν να υποστηρίξουν τη μάθηση αντι-διαισθητικών εξηγήσεων.

Teaching students how to learn: Setting the stage for lifelong learning

Συγγραφή:
Vosniadou Stella, Lawson Michael J., Stephenson Helen, Bodner Erin.

Εκδόσεις: UNESCO Educational Practices Series (2021)

Ελληνική έκδοση:
Διδάσκοντας τους μαθητές πώς να μαθαίνουν: Θέτοντας τη βάση για μία δια βίου μάθηση

Μετάφραση:
Ειρήνη Σκοπελίτη, Σοφία Δούκλια, Αναστασία Κυριακοπούλου

Τα τελευταία χρόνια, οι εκπαιδευτικοί και οι φορείς που χαράσσουν πολιτική έχουν αποδώσει ιδιαίτερη έμφαση στην ανάγκη ανάπτυξης μίας εκπαίδευσης για τον 21ο αιώνα— μιας εκπαίδευσης που προετοιμάζει τους μαθητές μας να γνωρίσουν τις οικονομικές, τις τεχνολογικές, και κοινωνικές ανάγκες των βασισμένων στη γνώση οικονομιών μας. Κυριαρχεί η άποψη ότι το κύριο χαρακτηριστικό της ζωής και της εργασίας τον 21ο αιώνα είναι οι αλλαγές που συντελούνται στη φύση τους. Οι αλλαγές συμβαίνουν τόσο γρήγορα που είναι δύσκολο να προβλέψει κάποιος τα συγκεκριμένα επαγγέλματα που οι σημερινοί μαθητές θα έχουν διαθέσιμα στην πορεία της ζωής τους. Αυτό δημιουργεί την ανάγκη να εξοπλίσουμε τους μαθητές με δεξιότητες για ανεξάρτητη και δια βίου μάθηση. Με άλλα λόγια να τους διδάξουμε πώς να μαθαίνουν. Ανεξάρτητα από την ευρεία αναγνώριση αυτής της σημαντικής αλλαγής στους εκπαιδευτικούς στόχους, γνωρίζουμε λίγα πράγματα για το πώς να διδάξουμε τους μαθητές πώς να μαθαίνουν, και ειδικότερα για το τι σημαίνει αυτή η αλλαγή στον τρόπο που διδάσκουν οι εκπαιδευτικοί στις τάξεις τους. Η ανάγκη να αναπτύξουμε τις δεξιότητες των μαθητών για ανεξάρτητη μάθηση έχει γίνει ακόμα πιο επείγουσα στις μέρες μας καθώς βγαίνουμε από το πλαίσιο της πανδημίας Covid-19, η οποία έχει προκαλέσει ένα πρωτόγνωρο κλείσιμο των σχολείων και δραματικές αυξήσεις της ανεξάρτητης διαδικτυακής μάθησης.

Ο σκοπός της παρούσας δημοσίευσης είναι να παρέχει βασικές πληροφορίες στους εκπαιδευτικούς για το πώς να βοηθήσουν τους μαθητές να γίνουν ανεξάρτητοι εκπαιδευόμενοι. Οι προτάσεις της βασίζονται στο εννοιολογικό πλαίσιο γνωστό ως «αυτορρυθμιζόμενη μάθηση» (self-regulated learning ή SLR). Οι αυτορρυθμιζόμενοι μαθητές έχουν ευέλικτη γνώση και δεξιότητες οι οποίες τους καθιστούν ικανούς να διαχειριστούν τη νόηση, τα κίνητρά τους και τα συναισθήματά τους κατά την επίτευξη των μαθησιακών τους στόχων. Έχουν την ικανότητα να εργαστούν ανεξάρτητα ώστε να κατασκευάζουν σύνθετη γνώση και να γνωρίζουν πώς να ελέγξουν την κατανόησή τους και να επιμείνουν στα δύσκολα προβλήματα. Παρόλο που οι μαθητές μπορούν να αποκτήσουν πολλές από τις ικανότητές ενός αυτορρυθμιζόμενου μαθητή από μόνοι τους μέσα από την εμπειρία τους σε καθημερινές καταστάσεις μάθησης, πολλοί μαθητές δεν αναπτύσσουν επαρκώς αυτές τους τις δεξιότητες.

Αντιθέτως, οι στρατηγικές που χρησιμοποιούν για να επιτύχουν την μάθησή τους είναι αναποτελεσματικές και ανεπαρκείς και οδηγούν σε μαθησιακές αποτυχίες. Εκτιμάται ότι ένας από τους κυρίαρχους λόγους που το 30% των φοιτητών που ξεκινούν τις σπουδές τους σε πανεπιστήμια της Αμερικής αποφασίζουν να τις εγκαταλείψουν μετά από το πρώτο έτος είναι η έλλειψη προετοιμασίας να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της ανεξάρτητης μάθησης και αυτοδυναμίας.

Σε αυτό το βιβλιαράκι «Διδάσκοντας πώς να μαθαίνεις», οι εκπαιδευτικοί μπορούν να βρουν πληροφορίες για κάποιες από τις γνωστικές, μεταγνωστικές, συναισθηματικές δεξιότητες και τις δεξιότητες που συνδέονται με τα κίνητρα, οι οποίες όλες χαρακτηρίζουν τους αυτορρυθμιζόμενους μαθητές καθώς και μερικές από τις δράσεις που οι εκπαιδευτικοί μπορούν να αναλάβουν ώστε να προωθήσουν την αυτορρυθμιζόμενη μάθηση στους μαθητές τους. Σε αυτές περιλαμβάνεται το να δώσουν χρόνο στους μαθητές να εμπλακούν σε εποικοδομητικές εργασίες ανεξάρτητα ή σε συνεργασία με συνομήλικους τους και το να τους παρέχουν τις γνώσεις και τις στρατηγικές που μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να διαχειριστούν τη μάθησή τους και να ελέγξουν τα κίνητρα και τα συναισθήματά τους ενώ ολοκληρώνουν αυτές τις εργασίες επιτυχώς.

Βιβλία: Συγγραφή – επιμέλεια μελών κλάδου (2010-σήμερα) (με αντίστροφη σειρά έκδοσης)

Η ψυχολογία της αντίληψης του χρόνου

ISBN: 9789600124156

Συγγραφή:
Wearden John

Επιστημονική Επιμέλεια:
Βατάκη Αργυρώ

Εκδόσεις Gutenberg (2023)

Η ικανότητά μας να εκτιμούμε τον χρόνο είναι κρίσιμη σε κάθε πτυχή της ζωής μας. Και όμως, σε αντίθεση με άλλες διαστάσεις της αντίληψής μας, δεν έχουμε ένα αισθητήριο όργανο ειδικά αφιερωμένο στον χρόνο. Στο βιβλίο αυτό ο John Wearden παρουσιάζει ιστορικά στοιχεία σχετικά με τα κυρίαρχα μοντέλα του χρονισμού, καθώς και τις θεωρητικές προσεγγίσεις που έχουν προταθεί για να εξηγήσουν τους μηχανισμούς οι οποίοι διέπουν την ικανότητά μας να εκτιμούμε τον χρόνο. Εξηγεί ότι ο υποκειμενικός χρόνος δεν είναι ισόμορφος με τη φυσική διάρκεια ενός γεγονότος και μπορεί να παραμορφωθεί από έναν μεγάλο αριθμό παραγόντων. Παρουσιάζει με λεπτομέρεια τη στενή σχέση του χρονισμού με τις γνωστικές μας διεργασίες και το συναίσθημα, καθώς και τη μεταβολή της χρονικής μας αντίληψης κατά την ανάπτυξη και γήρανση. Το βιβλίο αυτό είναι κατάλληλο για τους αναγνώστες που θέλουν να αποκτήσουν μια εισαγωγική γνώση για την αντίληψη του χρόνου, καθώς και για εκείνους που αναζητούν να κατανοήσουν πώς η έρευνα προσπαθεί να αποκαλύψει τις εκπληκτικές ικανότητες του ανθρώπινου νου.

Η ανάπτυξη της σκέψης των παιδιών

ISBN: 9789600121841

Συγγραφή:
Siegler R, Wagner Alibali M.

Επιστημονική Επιμέλεια:
Σκοπελίτη Ε, Κυριακοπούλου Ν, Καρούσου Α,Βοσνιάδου Σ.

Εκδόσεις Gutenberg (2022)

Η Ανάπτυξη της Σκέψης των Παιδιών είναι διεθνώς ένα από τα πιο δημοφιλή εγχειρίδια για τη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών από τη βρεφική ηλικία μέχρι και την εφηβεία. Η νέα έκδοση έχει

αναθεωρηθεί πλήρως, ώστε να παρουσιάζει με εύληπτο τρόπο, μέσα από τις πλέον σημαντικές εμπειρικές μελέτες, την αιχμή της επιστημονικής έρευνας και τις νεότερες θεωρητικές προσεγγίσεις.

Στο βιβλίο εξετάζονται τα σημαντικότερα ερωτήματα σχετικά με τις αναπτυξιακές αλλαγές στη σκέψη των παιδιών. Μελετώνται, επίσης, επιμέρους πτυχές της ανάπτυξης, όπως η ανάπτυξη της αντίληψης, της μνήμης, της γλώσσας, της κοινωνικής νόησης, η εννοιολογική ανάπτυξη, η λύση προβλημάτων και η ανάπτυξη ακαδημαϊκών δεξιοτήτων. Ταυτοχρόνως, δίδεται έμφαση στις εφαρμοσμένες πτυχές της έρευνας για την ανάπτυξη της σκέψης. Έτσι, το εγχειρίδιο αυτό δεν απευθύνεται μόνο σε φοιτητές τμημάτων Ψυχολογίας ή Εκπαίδευσης, αλλά και σε όλους τους επαγγελματίες που έρχονται σε επαφή με παιδιά (π.χ. ψυχολόγους, εκπαιδευτικούς, παιδιάτρους, δικαστικούς), σε γονείς, καθώς και σε όσους έχουν ενδιαφέρον για το πώς αναπτύσσεται η σκέψη των παιδιών.

Βασικές Αρχές Γνωστικής Ψυχολογίας

ISBN: 9789600123784

Συγγραφή:
Eysenck W. Michael, Brysbaert Marc

Επιστημονική Επιμέλεια:
Βασιλάκη Ε., Λυπουρλή Ε.

Εκδόσεις: Gutenberg (2022)

Είναι δυνατόν να μάθουμε κάτι χωρίς να το συνειδητοποιούμε; Πώς το συναίσθημα επηρεάζει τον τρόπο σκέψης μας; Πώς μπορούμε να βελτιώσουμε τη μνήμη μας; Αυτό το βιβλίο αποτελεί μια πλήρη και ευανάγνωστη εισαγωγή στις βασικές γνωστικές διεργασίες που χρησιμοποιούμε για την αλληλεπίδραση με τον κόσμο γύρω μας. Οι ικανότητές μας για προσοχή, αντίληψη, μάθηση, μνήμη, γλώσσα, επίλυση προβλημάτων, σκέψη και συλλογισμό είναι όλες ιδιαίτερα σημαντικές στην καθημερινή μας ζωή. Η κατανόηση αυτών των διεργασιών μέσω της μελέτης της γνωστικής ψυχολογίας είναι ουσιαστική και αναγκαία για την κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Οι “Βασικές Αρχές Γνωστικής Ψυχολογίας” προσφέρουν μια εκτενή και περιεκτική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας που καλύπτει όλα τα κεντρικά ζητήματα που αφορούν τη νόηση, επιτυγχάνοντας την ισορροπία ανάμεσα στις παραδοσιακές προσεγγίσεις της νόησης και τις τελευταίες εξελίξεις στη γνωστική νευροεπιστήμη και τη γνωστική νευροψυχολογία. Η παρούσα έκδοση είναι πλήρως επικαιροποιημένη με βάση τη σύγχρονη επιστημονική έρευνα και ταυτόχρονα προσβάσιμη σε όσους/ες ενδιαφέρονται για το αντικείμενο, όπως επιστήμονες και ερευνητές, εκπαιδευτικούς, προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές/τριες της γνωστικής ψυχολογίας και άλλων τομέων της ψυχολογίας.

Γνωστική Ψυχολογία

ISBN: 9789604187904

Συγγραφή:
Matlin Margaret W., Farmer Thomas

Επιστημονική Επιμέλεια:
Αργυρώ Βατάκη και Ελένη Ζιώρη
Εκδόσεις: Τζιόλας (2020)

Η 9η έκδοση του βιβλίου Γνωστική Ψυχολογία (Νόηση) προσφέρει μια εμπεριστατωμένη ανασκόπηση του πεδίου, που συμπεριλαμβάνει κεφάλαια για τις αντιληπτικές διεργασίες, τη μνήμη, τη νοερή απεικόνιση, τις γενικές γνώσεις, τη γλώσσα, την επίλυση προβλημάτων και τη δημιουργικότητα, τη συλλογιστική και τη λήψη αποφάσεων, και τη γνωστική ανάπτυξη.
Το παρόν διδακτικό σύγγραμμα είναι προσανατολισμένο προς τον/την φοιτητή/τρια, με ύφος γραφής που είναι σαφές και ενδιαφέρον, με συνδέσεις της θεωρίας με τις καθημερινές εμπειρίες μας στον πραγματικό κόσμο, πρακτικές εφαρμογές που παρουσιάζουν σημαντικές έρευνες στη νόηση και επεξηγούν με σαφήνεια κεντρικές έννοιες στο επιστημονικό πεδίο, καθώς και με ερωτήσεις εξάσκησης στο τέλος κάθε ενότητας, προκειμένου να διευκολύνει τους/τις φοιτητές/τριες στην επανεξέταση και εμπέδωση της ύλης.

Η βιβλιογραφία του παρόντος συγγράμματος περιέχει πάνω από 2.100 αναφορές. Περίπου το 60% αυτών των αναφορών έχει δημοσιευτεί μετά το 2005. Ως αποτέλεσμα, το διδακτικό σύγγραμμα παρέχει μια επίκαιρη επισκόπηση της γνωστικής ψυχολογίας.

Νόηση και Μάθηση υπό το πρίσμα τους Εννοιολογικής Αλλαγής: Σύγχρονες Έρευνες και Προβληματισμοί

ISBN: 978-960-01-2011-0

Συγγραφή:
Συλλογικό

Επιστημονική Επιμέλεια:
Νατάσσα Κυριακοπούλου και Ειρήνη Σκοπελίτη

Εκδόσεις: Gutenberg (2019)

Το πρόβλημα τους εννοιολογικής αλλαγής είναι τους από τους βασικούς λόγους για την τόσο συχνά παρατηρούμενη αποτυχία των μαθητών να κατανοήσουν ποικίλες έννοιες στα πεδία των φυσικών επιστημών και των μαθηματικών. Ποιοι είναι οι γνωστικοί μηχανισμοί που εμπλέκονται σε αυτή τη διαδικασία αλλαγής εννοιών; Τι είδους διδακτικές παρεμβάσεις πρέπει να σχεδιάσουμε προκειμένου να διευκολύνουμε τους μαθητές τους να κατανοήσουν επιστημονικές έννοιες; Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε την ανάπτυξη τους μάθησης και τους επιστημονικής σκέψης των παιδιών; Τα παραπάνω ερωτήματα αναζητούν απαντήσεις μέσα από αυτόν τον συλλογικό τόμο, όπου παρουσιάζονται σημαντικές μελέτες που διεξήχθησαν στο πεδίο τους εννοιολογικής αλλαγής τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα και διατυπώνονται κρίσιμοι προβληματισμοί για το μέλλον. Το παρόν έργο αποτελεί ένα χρήσιμο εγχειρίδιο για κάθε εκπαιδευτικό, φοιτητή/φοιτήτρια, μελλοντικούς εκπαιδευτικούς που τους προβληματίζουν ζητήματα γνώσης και μάθησης κατά την παιδική ηλικία.

Γνωστική Ψυχολογία: Σύνδεση νου, έρευνας και καθημερινής ζωής

ISBN13: 9789600119633

Συγγραφή:
Goldstein Bruce

Επιστημονική Επιμέλεια:
Νίκος Μακρής

Εκδόσεις: Gutenberg (2018)

Κάναμε μακρύ ταξίδι από το πείραμα με τον χρόνο αντίδρασης, στο οποίο ο Franciscus Donders (1868/1969) προσδιόρισε πόσος χρόνος χρειάζεται για τη λήψη μιας απόφασης. Τώρα όμως που φτάσατε στο τέλος του βιβλίου, ας επιτρέψουμε στον εαυτό μας να φανταστεί κάτι μαγικό – δίνεται στον Donders η ευκαιρία να επισκεφτεί ένα εργαστήριο γνωστικής ψυχολογίας του 21ου αιώνα. Όταν ο Donders μπαίνει στο εργαστήριο, θαυμάζει την τεχνολογία, ιδιαίτερα τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και τον τομογράφο του εγκεφάλου. Αφού παρατηρεί αυτές τις εξελίξεις, όμως, στρέφεται στον διευθυντή του εργαστηρίου και λέει: “Θαυμάσια τεχνολογία, αλλά αυτό που θέλω πραγματικά να μάθω είναι αν έχετε βρει έναν τρόπο για να μετρήσετε άμεσα τη λειτουργία του νου”. Ο διευθυντής του εργαστηρίου απαντά: “Α, όχι. Μετράμε τη συμπεριφορά και τη φυσιολογία και συμπεραίνουμε τι συμβαίνει μέσα στον νου”. “Α”, λέει ο Donders, “επομένως η τεχνολογία άλλαξε, αλλά πέρα από αυτό τίποτε δεν είναι διαφορετικό. Η μελέτη του νου ενέχει ακόμα τις έμμεσες μετρήσεις, τις υποθέσεις και τους συμπερασμούς”. “Σωστά”, λέει ο διευθυντής του εργαστηρίου, “επιτρέψτε μου όμως να σας πω τι έχουμε ανακαλύψει από το 1868…”

Γνωστική Ψυχολογία: Ανώτερες Γνωστικές Διεργασίες

ISBN13: 9789604991037

Συγγραφή:
Συλλογικό

Επιστημονική Επιμέλεια:
Πέτρος Λ. Ρούσσος

Εκδόσεις: Τόπος (2014)

Ο συλλογικός αυτός τόμος αποτελείτο δεύτερο μέρος μιας εισαγωγής στον κλάδο της γνωστικής ψυχολογίας και διαπραγματεύεται τις ανώτερες γνωστικές διεργασίες.
Στο πρώτο κεφάλαιο, ο Θανάσης Πρωτόπαπας κάνει μία ευρεία επισκόπηση των νοητικών διεργασιών που εμπλέκονται στη γλωσσική επικοινωνία, προφορική ή γραπτή. Τα δύο επόμενα κεφάλαια, του Πέτρου Ρούσσου, αναφέρονται στη σκέψη, με έμφαση στη λύση προβλημάτων και τη συλλογιστική. Στο τέταρτο κεφάλαιο, ο Σπύρος Τάνταρος παρουσιάζει τις σημαντικότερες θεωρίες γνωστικής ανάπτυξης. Στο πέμπτο, η Μπετίνα Ντάβου διαπραγματεύεται τη σχέση μεταξύ νόησης και συγκινήσεων. Στο τελευταίο κεφάλαιο, ο Νίκος Μακρής κάνει μία εισαγωγή στις θεωρίες της γνωστικής ανάπτυξης για τη συνείδηση.
Το βιβλίο απευθύνεται, κυρίως, σε προπτυχιακούς φοιτητές ψυχολογίας, αλλά ταυτόχρονα αποτελεί ένα σύγχρονο και φιλικό εγχειρίδιο για εκείνον τον αναγνώστη ο οποίος, χωρίς καμία προηγούμενη επαφή με την επιστήμη της ψυχολογίας, θέλει να μελετήσει τις διεργασίες που μας επιτρέπουν να κατανοούμε τον κόσμο.

Γνωστική Ψυχολογία: Από την αναπαράσταση της γνώσης στο θυμικό και τη δράση

ISBN13: 9789609405713

Συγγραφή:
Κωσταρίδου-Ευκλείδη Αναστασία

Εκδόσεις: Πεδίο (2011)

Συχνά υποστηρίζεται ότι για να κατανοήσουμε το γνωστικό σύστημα αρκεί να γνωρίζουμε πώς λειτουργεί η αντίληψη, η μνήμη, η σκέψη, και οι άλλες γνωστικές λειτουργίες. Ωστόσο, το γνωστικό σύστημα έχει δομή και αρχές λειτουργίας που διαπερνούν τις διάφορες γνωστικές λειτουργίες. Επιπλέον, το γνωστικό σύστημα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τα συναισθήματα και αυτό-ρυθμιστικές διεργασίες, πράγμα που είναι ιδιαίτερα εμφανές στην εκδήλωση της ανθρώπινης δράσης. Τα θέματα αυτά αποτελούν το αντικείμενο του βιβλίου αυτού, το οποίο αποσκοπεί να προσφέρει μια συνολική θέαση του “ψυχρού” αλλά και του “θερμού” γιγνώσκειν. Συγχρόνως περιλαμβάνει και ασκήσεις που προσφέρουν το έναυσμα για περαιτέρω αναλογισμό και έλεγχο της γνώσης που αποκτά κανείς σε σχέση με τον ανθρώπινο νου, την ανθρώπινη συμπεριφορά, αλλά και τη μάθηση, τη λήψη αποφάσεων, τη βούληση, και τη δράση.

Γνωστική Ψυχολογία: Μοντέλα Μνήμης

ISBN: 978-960-01-1405-8

Συγγραφή:
Μπαμπλέκου Ζωή

Εκδόσεις: Gutenberg (2011)

Το βιβλίο αποτελείται από την Εισαγωγή και πέντε κεφάλαια. Στην Εισαγωγή γίνεται αναφορά στα μοντέλα επεξεργασίας των πληροφοριών, που έχουν αποτελέσει το κυρίαρχο θεωρητικό πλαίσιο στη γνωστική ψυχολογία τα τελευταία 40 περίπου χρόνια, στα θεωρητικά ερωτήματα που λύνουν και σε άλλα που δημιουργούν. Στο Πρώτο Κεφάλαιο παρουσιάζονται τα μοντέλα διχοτόμησης της μνήμης (του James, των Waugh και Norman, των Atkinson και Shiffrin), καθώς και τα χαρακτηριστικά που αποδίδουν οι εισηγητές τους στη βραχύχρονη και στη μακρόχρονη μνήμη. Συζητιούνται επίσης τα νευροψυχολογικά ευρήματα που υποστηρίζουν τη διπλή δομή της μνήμης. Στο Δεύτερο Κεφάλαιο παρουσιάζονται τα μοντέλα της εργαζόμενης μνήμης (το πολυσυστατικό μοντέλο του Baddeley, το μοντέλο εργαζόμενης μνήμης των Daneman και Carpenter, το μοντέλο εκτελεστικής προσοχής των Kane και Engle, το μοντέλο των “εμφυτευμένων” διεργασιών του Cowan, τα μοντέλα της μακρόχρονης εργαζόμενης μνήμης) και τα νευροψυχολογικά δεδομένα που υποστηρίζουν τη δομική και λειτουργική διαίρεσή της. Το Τρίτο Κεφάλαιο ασχολείται με τη μακρόχρονη μνήμη. Παρουσιάζονται δύο δημοφιλή μοντέλα μακρόχρονης μνήμης, το μοντέλο επεξεργασίας των πληροφοριών και το μοντέλο των νευρωνικών δικτύων ή της παράλληλης κατανεμημένης επεξεργασίας. Συζητιέται, επίσης, η κλασική διάκριση σε επεισοδιακή, διαδικαστική και σημασιολογική μνήμη. Συνοψίζονται βασικά νευροψυχολογικά ευρήματα που ενισχύουν την τριμερή διάκριση. Στη συνέχεια του κεφαλαίου γίνεται εισαγωγή στο θέμα της μνήμης και των συγκινήσεων και εξετάζεται μια ιδιαίτερη μορφή της επεισοδιακής μνήμης, που είναι γνωστή ως αναμνήσεις αναλαμπής. Στο τέλος του Τρίτου Κεφαλαίου γίνεται εισαγωγή στις μεταγνωστικές λειτουργίες και στις μεταμνημονικές διεργασίες, οι οποίες αποτελούν τη σπονδυλική στήλη της μεταγνώσης. Το Τέταρτο Κεφάλαιο εισάγει τους αναγνώστες στην αυτοβιογραφική μνήμη, μια περιοχή της επεισοδιακής μνήμης με μεγάλη γοητεία στο χώρο της ψυχολογίας της μνήμης. Συζητά ένα από τα πιο ενδιαφέροντα μοντέλα προσέγγισης και ερμηνείας της αυτοβιογραφικής μνήμης για τον εαυτό. Στην τελευταία ενότητα του κεφαλαίου συζητιούνται τα δεδομένα σε σχέση με τις δυσλειτουργίες της αυτοβιογραφικής μνήμης. Στο Πέμπτο Κεφάλαιο παρουσιάζονται τα μοντέρνα λήθης, που αφορούν τη φθορά των μνημονικών εγγραφών, την παρέμβαση μιας εγγραφής σε άλλη ομοειδή, την απώθηση και την αποτυχία ανάσυρσης της επιθυμητής ανάμνησης. Γίνεται εξάλλου αναφορά στα νευροβιολογικά αίτια της λήθης, όπως είναι η αποτυχία παγίωσης των μνημονικών ιχνών και η αμνησία. Οι αναγνώστες εισάγονται επίσης στις εσφαλμένες αναμνήσεις.

Γνωστική Ψυχολογία: Οι Βασικές Γνωστικές Διεργασίες

ISBN13: 9789604990009

Συγγραφή:
Ρούσσος Λ. Πέτρος

Εκδόσεις: Τόπος (2011)

Το βιβλίο αυτό αποτελεί το πρώτο μέρος μιας εισαγωγής στον κλάδο της γνωστικής ψυχολογίας και στις βασικές γνωστικές διεργασίες. Συγκεκριμένα, καλύπτει σε βάθος τις γνωστικές λειτουργίες της προσοχής, της αντίληψης και της μνήμης. Περιλαμβάνει επίσης μια ευρεία επισκόπηση της ιστορίας της γνωστικής ψυχολογίας και των μεθόδων της, ενώ διαπραγματεύεται και τα θέματα της φυσιολογίας των γνωστικών διεργασιών και της οργάνωσης και αναπαράστασης της γνώσης. Είναι γραμμένο κυρίως για προπτυχιακούς φοιτητές ψυχολογίας, αλλά ταυτόχρονα αποτελεί ένα σύγχρονο και φιλικό εγχειρίδιο για εκείνον τον αναγνώστη ο οποίος, χωρίς καμία προηγούμενη επαφή με την επιστήμη της ψυχολογίας, θέλει να μελετήσει τις διεργασίες που μας επιτρέπουν να κατανοούμε τον κόσμο.

Ο χρόνος ως πρόβλημα προς επίλυση

ISBN: 9789609405775

Συγγραφή:
Σταυρούλα Σαμαρτζή

Εκδόσεις: Πεδίο (2011)

Ο χρόνος είναι για την ψυχολογία μια εξαιρετικά σημαντική και μεγάλου ενδιαφέροντος έννοια, ειδικά όσον αφορά τις σχέσεις του με την ανθρώπινη νόηση και συμπεριφορά. Υπάρχουν χαρακτηριστικά ερωτήματα σχετικά με τη φύση και την προέλευση του χρόνου, τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αντιληπτός από τον άνθρωπο, τον ρόλο της εμπειρίας και των γνωστικών διεργασιών στην εκτίμηση της χρονικής διάρκειας των γεγονότων, ερωτήματα τα οποία παραμένουν στο επίκεντρο της σύγχρονης επιστημονικής αναζήτησης. Καθώς η κατάκτηση και η διαχείριση των χρονικών εννοιών είναι αναπόσπαστο τμήμα της ανθρώπινης δραστηριότητας, ο χρόνος καθίσταται ένα “πρόβλημα προς επίλυση”. Πρόκειται μάλιστα για ένα πρόβλημα στο οποίο αντανακλώνται τόσο η θεωρητική όσο και η εφαρμοσμένη πλευρά της γνώσης, αφού η επίλυση του προϋποθέτει τη συμμετοχή αφενός συλλογιστικών ικανοτήτων και αφετέρου πρακτικών δεξιοτήτων.

Εφαρμοσμένη Γνωστική Ψυχολογία

ISBN13:9789609405270

Συγγραφή:
Herrmann J. Douglas, Yoder Y. Carol, Gruneberg Michael, Payne G. David

Επιστημονική Επιμέλεια:
Σταυρούλα Σαμαρτζή και Αργυρώ Βατάκη

Εκδόσεις: Πεδίο (2010)

Ο κλάδος της εφαρμοσμένης γνωστικής ψυχολογίας αντιπροσωπεύει ένα σύγχρονο πεδίο ενδιαφέροντος στο πλαίσιο της γνωστικής ψυχολογίας. Το παρόν βιβλίο αναπτύσσει τη θεωρία και τη μεθοδολογία της γνωστικής ψυχολογίας που μπορεί να εφαρμοστεί σε πραγματικά καθημερινά προβλήματα και περιγράφει το ευρύ φάσμα των γνωστικών δυνατοτήτων που υπάρχουν σήμερα. Ειδικότερα, πέρα από τις θεμελιώδεις αρχές της θεωρίας (π.χ. αντίληψη, κατανόηση, μάθηση, μνήμη, ενθύμηση, συλλογισμός, επίλυση προβλήματος και επικοινωνία) και την πρακτική εφαρμογή τους, παρουσιάζονται ποικίλα γνωστικά προϊόντα (λογισμικά προϊόντα που μεταφέρουν αποτελεσματικά γνωστικές πληροφορίες υπολογιστικά συστήματα που υποβοηθούν διάφορα έργα συστήματα διαχείρισης προσωπικών δεδομένων για την πρόσβαση σε μεγάλο όγκο πληροφοριών) και υπηρεσίες που αξιοποιούν αποτελεσματικά τα ευρήματα της γνωστικής ψυχολογίας (π.χ. εξέταση αυτόπτων μαρτύρων, μέθοδοι προκαταρκτικής διερεύνησης υλικού δημοσκοπήσεων, τεχνικές γνωστικής βελτίωσης, θεραπείες γνωστικής αποκατάστασης κ.λπ.).
Επιπλέον το εγχειρίδιο αναλύει τους θεσμικούς και κοινωνικούς παράγοντες που επηρεάζουν την επικοινωνία μεταξύ των ερευνητών του βασικού και του εφαρμοσμένου χώρου, και κατ’ επέκταση καθορίζουν την επιτυχία των προσπαθειών για τη δημιουργία πρακτικών εφαρμογών.
Το βιβλίο αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο ενημέρωσης για τους φοιτητές που επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν στον χώρο της γνωστικής ψυχολογίας. Εξίσου ενδιαφέρον και χρήσιμο είναι όμως για κάθε αναγνώστη που επιθυμεί να διευρύνει τις γνώσεις του στην ψυχολογία γενικά και στη γνωστική και την εφαρμοσμένη γνωστική ψυχολογία ειδικότερα.