Πώς η θρησκεία των προσφύγων/-ισσών μέσω ενός «ασύμβατου» Ισλάμ μπορεί να εξηγήσει τον διαχωρισμό τους
Είναι η θρησκεία των προσφύγων/-ισσών εγγενώς ασύμβατη με τη Δύση; Μπορεί η θρησκεία να εργαλειοποιηθεί ως μέσο κοινωνικού αποκλεισμού; Πρόσφατη μελέτη εξετάζει κριτικά αυτά τα ερωτήματα στο πλαίσιο προώθησης της ειρηνικής συνύπαρξης.
Η Ελλάδα, λόγω της στρατηγικής της θέσης στα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει αποτελέσει χώρα διέλευσης αλλά και υποδοχής για μετακινούμενους πληθυσμούς. Η διεθνής έρευνα τα τελευταία χρόνια σχετικά με την ένταξη των προσφύγων/-ισσών υπογραμμίζει πώς οι πρόσφυγ(-ισσ)ες συχνά εκλαμβάνονται ως πολιτισμικά διαφορετικοί/-ές από τους/τις Ευρωπαίους/-ες με τέτοιο τρόπο, ώστε οι πολιτισμικές διαφορές να έχουν ως επακόλουθο σοβαρές αρνητικές συνέπειες για την κοινωνική τους ένταξη στις χώρες υποδοχής.
Η παρούσα ποιοτική μελέτη εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο οι Έλληνες/-ίδες πολίτες μιλούν για τη θρησκεία των προσφύγων/-ισσών και πώς αυτές οι αναπαράστασεις μπορεί να αντανακλούν στην κοινωνική τους ένταξη στη χώρα.
Λαμβάνοντας υπόψη τις εκθέσεις της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (2015-2021) σχετικά με τις περιοχές που είχαν υποδεχθεί σημαντικό αριθμό προσφύγων, πραγματοποιήθηκαν 30 ημιδομημένες συνεντεύξεις σε Αθήνα, Λέσβο και Θεσσαλονίκη.
Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο Psychology: The Journal of the Hellenic Psychological Society:
Με βάση το επιστημολογικό πλαίσιο κριτικής κοινωνικής λογοψυχολογίας, η ποιοτική ανάλυση των συνεντεύξεων ανέδειξε τέσσερα κυρίαρχα επιχειρηματολογικά μοτίβα που απεικονίζουν τη θρησκεία των προσφύγων/-ισσών –κυρίως το Ισλάμ– ως «ολοκληρωτική», «φανατική», «καταπιεστική απέναντι στις γυναίκες» και «μισαλλόδοξη απέναντι σε άλλες θρησκείες». Οι συγκεκριμένες ερμηνείες απεικονίζουν τη θρησκεία των προσφύγων/-ισσών ως εγγενώς απειλητική, τοποθετώντας τους/τις ίδιους/-ες τους/τις πρόσφυγ(ισσ)ες ως κάτι που σηματοδοτεί «κίνδυνο» και προβάλλοντας τη συνύπαρξη ως δυνάμει προβληματική. Από την άλλη πλευρά, ορισμένες άλλες αναπαραστάσεις της θρησκείας που εκφράστηκαν από τους συμμετέχοντες στη μελέτη προέκριναν τη δυνατότητα ειρηνικής συνύπαρξης, εφόσον επιτυγχάνεται η αφομοίωση των προσφύγων/-ισσών στα ελληνικά πολιτιστικά πρότυπα.
Η εν λόγω μελέτη επιβεβαιώνει ευρήματα της διεθνούς βιβλιογραφίας σχετικά με τα εμπόδια που συναντώνται στην ένταξη των προσφύγων/-ισσών, επισημαίνοντας τους λόγους για τους οποίους η θρησκεία μπορεί να αποτελέσει «εργαλείο» για τον στιγματισμό και την περιθωριοποίηση των προσφύγων/-ισσών.
Όταν η θρησκεία των προσφύγων/-ισσών ταυτίζεται με κάτι αποκλειστικά στατικό και ομοιογενές, τότε αυτές οι επιχειρηματολογικές διατυπώσεις μπορεί να λειτουργήσουν ως δικαιολογία για τον κοινωνικό αποκλεισμό των προσφύγων/-ισσών, ακόμη και σε περιπτώσεις όπου η αφομοίωση και η συνύπαρξη θεωρούνται πιθανές.
Εξετάζοντας κριτικά αυτά τα επιχειρήματα, η παρούσα μελέτη υπογραμμίζει την ανάγκη να αμφισβητηθεί η θεώρηση του Ισλάμ και συνακόλουθα των προσφύγων/-ισσών ως εγγενώς ασύμβατων με τη Δύση, προκειμένου να προωθηθεί η ειρηνική συνύπαρξη.
Πλήρη στοιχεία δημοσίευσης:
Doumou, K., Baka, A., & Sapountzis, A. (2025). Accounting for refugee segregation through “misfit” Islam. Psychology: The Journal of the Hellenic Psychological Society, 30(1), 125–140. https://doi.org/10.12681/psy_hps.38982