Ποια εφόδια ψυχικής ανθεκτικότητας χτίζουμε με την ψυχοθεραπεία;

Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι απαραίτητη για να αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες –ποια εφόδια ψυχικής ανθεκτικότητας μας βοηθάει να χτίσουμε η ψυχοθεραπεία;

Πολλές φορές όταν βιώνουμε μια κρίση ή μια τραυματική εμπειρία νιώθουμε ότι τα μέσα που έχουμε για να την αντιμετωπίσουμε δεν μας αρκούν και καταφεύγουμε σε κάποιον ψυχολόγο ή ψυχοθεραπευτή. Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι η ψυχοθεραπεία βοηθά τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις δυσκολίες και να ξαναβρούν τη συναισθηματική τους ισορροπία. Οι ίδιοι οι θεραπευόμενοι αναφέρουν ότι η ψυχοθεραπεία τους βοήθησε να ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους, να βελτιώσουν τις σχέσεις τους, να διαχειριστούν καλύτερα τα συναισθήματά τους, και να δουν πιο θετικά τη ζωή. Όλες αυτές οι αλλαγές σχετίζονται άμεσα με την ψυχική ανθεκτικότητα αφού έχει βρεθεί ότι αποτελούν προστατευτικούς μηχανισμούς απέναντι στις αντιξοότητες και τις τραυματικές εμπειρίες.  Η ομοιότητα ανάμεσα στις αλλαγές που συμβαίνουν στην ψυχοθεραπεία και στους προστατευτικούς μηχανισμούς που σχετίζονται με την ψυχική ανθεκτικότητα θα μπορούσε να σημαίνει ότι η ψυχοθεραπεία βοηθά τους ανθρώπους να αναπτύξουν σημαντικά εφόδια ψυχικής ανθεκτικότητας.

Αυτή η υπόθεση ενέπνευσε την έρευνα, η οποία δημοσιεύτηκε στο Counselling Psychology Quarterly.

Στόχος της έρευνας ήταν να εξετάσει ποιες συγκεκριμένες ποιότητες ή εφόδια ψυχικής ανθεκτικότητας ανέπτυξαν, μέσα από την ψυχοθεραπεία, άτομα που βίωσαν μια σημαντική πρόκληση στη ζωή τους. Η ανθεκτικότητα βασίζεται σε δύο προϋποθέσεις: (1) ότι το άτομο έχει αντιμετωπίσει μια αντιξοότητα ή τραυματική εμπειρία και (2) ότι μπορεί να είναι και να λειτουργεί καλά την ώρα που αντιμετωπίζει την αντιξοότητα ή μετά από αυτήν.

Για να καλύψουν την πρώτη προϋπόθεση, οι ερευνητές προσέγγισαν ανθρώπους που είχαν βιώσει κάποια σημαντική πρόκληση στη ζωή τους και είχαν καταφύγει σε ψυχοθεραπεία για να αντιμετωπίσουν τις συνέπειές της. Η δεύτερη προϋπόθεση απαιτούσε  θεραπευόμενους, των οποίων  η θεραπεία  ήταν επιτυχημένη, δηλαδή που οι θεραπευτές τους αλλά και οι ίδιοι θεωρούσαν ότι ένιωθαν και λειτουργούσαν καλύτερα από ότι πριν από την ψυχοθεραπεία. Οι περισσότεροι συμμετέχοντες είχαν βιώσει κάποια τραυματική απώλεια (απώλεια παιδιού ή αδελφού, στενού προσώπου από αυτοκτονία, γονιών κατά την παιδική ηλικία). Άλλοι συμμετέχοντες είχαν βιώσει έναν δύσκολο χωρισμό ή διαζύγιο ή είχαν άλλου είδους προβλήματα στο σπίτι και στην εργασία τους.

Οι αλλαγές που βίωσαν οι συμμετέχοντες μέσα από την ψυχοθεραπεία διερευνήθηκαν με ατομικές, σε βάθος συνεντεύξεις. Η ανάλυση των συνεντεύξεων έδειξε ότι η ψυχοθεραπεία βοήθησε τους συμμετέχοντες να αλλάξουν τον τρόπο που νοηματοδοτούσαν τον εαυτό τους, τις εμπειρίες τους και τη ζωή τους. Ο τρόπος αυτός περιλάμβανε έξι συγκεκριμένες αλλαγές, οι οποίες φαίνεται να αποτελούν και τα εφόδια που ανέπτυξαν μέσα από την ψυχοθεραπεία. Οι αλλαγές αυτές αφορούσαν:

  1. Τον τρόπο με τον οποίο οι συμμετέχοντες έβλεπαν τον εαυτό τους: Η ψυχοθεραπεία τους βοήθησε να γνωρίσουν καλύτερα τον εαυτό τους, να τον αποδεχτούν όπως είναι και να τον εμπιστευτούν περισσότερο. Ανέφεραν επίσης ότι μέσα από την ψυχοθεραπεία ένιωθαν ότι είχαν ενισχύσει τις θετικές τους ποιότητες και ότι είχαν εξελιχθεί σαν άτομα.
  2. Το ότι οι συμμετέχοντες ένιωθαν περισσότερο δυνατοί ψυχικά: Είχαν αναλάβει την ευθύνη του εαυτού τους και των πράξεων τους – ενώ ταυτόχρονα είχαν σταματήσει να αναλαμβάνουν ευθύνες που δεν ήταν δικές τους. Επίσης, ένιωθαν ότι είχαν μεγαλύτερο έλεγχο στις σκέψεις, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά τους και ένιωθαν πιο ικανοί να αντιμετωπίσουν μελλοντικές δυσκολίες.
  3. Το πώς έβλεπαν τα πράγματα μετά από την ψυχοθεραπεία: Είχαν αρχίσει να βλέπουν τις εμπειρίες τους και τη ζωή τους με μεγαλύτερη αποδοχή και κατάφαση, και είχαν ανακαλύψει θετικά στοιχεία και οφέλη στις δύσκολες εμπειρίες που είχαν βιώσει.
  4. Τα συναισθήματα των συμμετεχόντων: Είχαν αλλάξει τόσο τα συναισθήματα που βίωναν όσο και ο τρόπος που τα βίωναν. Μετά τη θεραπεία βίωναν περισσότερα θετικά και λιγότερα αρνητικά συναισθήματα, ενώ άντεχαν περισσότερο τα αρνητικά συναισθήματα που βίωναν και δεν λύγιζαν από αυτά.
  5. Η συνολική ψυχολογική λειτουργία των συμμετεχόντων μετά από την ψυχοθεραπεία: Μπορούσαν να προστατεύουν τον εαυτό τους βάζοντας καλύτερα όρια, ήταν πιο ψύχραιμοι και ευέλικτοι απέναντι στις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν, ενώ είχαν βρει και νέους τρόπους να τις διαχειρίζονται. Ήταν επίσης πιο ενεργητικοί και δραστήριοι στην καθημερινότητά τους και αναζητούσαν περισσότερες ευχάριστες δραστηριότητες.
  6. Τον τρόπο με τον οποίο οι συμμετέχοντες σχετίζονταν με τους άλλους: Έμαθαν να δημιουργούν καλύτερες σχέσεις, να είναι πιο αυθεντικοί και ειλικρινείς, να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, αλλά και να έχουν μεγαλύτερη κατανόηση και αποδοχή για τον άλλο άνθρωπο. Ταυτόχρονα, διέκοψαν κάποιες σχέσεις, επειδή αποφάσισαν να σταματήσουν να ανέχονται αρνητικές συμπεριφορές ή επειδή οι άλλοι δεν μπορούσαν να κατανοήσουν ή να αποδεχτούν τις αλλαγές τους.

Το γενικό συμπέρασμα  είναι ότι η ψυχοθεραπεία μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά από αλλαγές που αποτελούν εφόδια ψυχικής ανθεκτικότητας. Ακόμα πιο σημαντικό είναι ότι αυτές οι θετικές αλλαγές δεν δείχνουν απλώς μια επιστροφή στην κατάσταση που βρίσκονταν οι θεραπευόμενοι πριν από την ψυχοθεραπεία, αλλά ότι  η ψυχοθεραπεία τους βοήθησε να αναπτυχθούν και να βγούν από τις δυσκολίες δυνατότεροι, σοφότεροι και πιο ικανοποιημένοι με τον εαυτό τους και τη ζωή τους.

Πλήρη στοιχεία δημοσίευσης:

Lakioti, A., & Stalikas, A. (2020). Resilient reintegration as a result of psychotherapy: a grounded theory analysis of clients’ experiences. Counselling Psychology Quarterly, 33(3), 393-414.